تاریخچه چاپ در ایران و جهان

تاریخچه چاپ در ایران و جهان

در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه چاپ در ایران و جهان آشنا کنیم. پس با تهران لیبل در این سفر تاریخی چاپ لیبل همراه باشید.

در جهان قدمت چاپ به اواخر قرون وسطی باز میگردد. منشا پیدایش و به کارگیری صنعت چاپ کشور چین می باشد. تاریخ نویسان و نویسندگان اعتقاد دارند صنعت چاپ از چین به اروپای غربی رسیده است.

روش اختراع صنعت چاپ به درستی مشخص نیست. با وجود اینکه اروپایی ها خود را مخترع آن می دانند اما شواهد موجود کشور چین را مبدا پیدایش صنعت چاپ می داند. تاریخچه قدیمی ترین چاپ لیبل ها به ۱۸۰۰ میلادی باز می گردد. اولین گونه از برچسب ها نوعی از آنها بود که با آب دهان پشت آنها را خیس میکردند و روی محصول می چسبانده اند. ابتدایی ترین برچسب ها برای جعبه های میوه ای بود که در سراسر ایالات سفر می کردند. این برچسب ها حاوی اطلاعات پک های میوه ای بودند. با روی کار آمدن صنعت لیتوگرافی، سازندگان توانستند فرآیند چاپ لیبل کاغذی را با انتقال تصویر روی کاغذ با استفاده از جوهر روغنی  انجام دهند. در سال ۱۹۳۰، R. Stanton Avery اولین برچسبی که نیاز به مرطوب کردن با آب دهان نداشت و به اندازه کافی قدرت چسبندگی داشت اختراع شد.

در این زمان چاپ لیبل برای شعار ها، توضیحات و اطلاعات مربوط به محصولات در جهت معرفی بهتر محصول، جذب مشتری و فروش بهتر رواج یافت.

چاپ لیبل در دنیای امروز

امروزه چاپ فلکسو گرافی و یا همان فلکسو بسیار پیشرفت داشته است. در دهه ۱۳۳۰ فرایند جدیدی به نام چاپ دیجیتال برای چاپ لیبل کاغذی ایجاد شد. امروزه با استفاده از فناوری های نوین از جمله چاپ جوهر افشان صنعت چاپ پیشرفت به سزایی داشته است . امروزه برچسب های تمام رنگی و با کیفیت با حجم تولید بالا ، ضایعات و دور ریز کمتر ایجاد شده است.

ورود صنعت چاپ به ایران نقطه عطفی است که  حدودا به صد سال پیش باز می گردد.

صنعت چاپ در جهان

پیش از به وجود آمدن صنعت چاپ کتاب ها به صورت کاملا دستی تکثیر می شد. در روم، آتن و سایر کشور ها شاهکار های ادبی و کتاب ها را با دست می نوشتند و نسخه جدید از آنها تولید می کردند. این روش در قرون وسطی بسیار رایج بود. همین امر باعث گران شدن کتاب ها بود به اندازه ای که مردم عادی نتوانند کتاب بخرند. در این میان عده محدودی توانایی خرید کتاب داشتند. به همین دلیل شرایط کتاب خواندن و آشنایی با علوم مختلف برای همه فراهم نبود.

در قرون وسطی اصولا کاتبان بر روی پوست گوسفند یا گاو می نوشتند و از پاپیروس صد سال قبل از شارلمانی استفاده نشد. بر اساس مستندات تاریخی کاغذ از کشور های اسلامی وارد اروپا شد. برای اولین بار کاغذ در کشور  های مدیترانه ای که با کشور های اسلامی در ارتباط بودند دیده شد. مسلمین روش تولید کاغذ را از مردمان چین آموخته بودند.

روش تولید کاغذ از گیاهان

در آن زمان برای تولید کاغذ از الیاف گیاهان استفاده میشد. برای تولید کاغذ گیاهان را خرد می گردند و تبدیل به خمیر میکردند، سپس خمیر را به صورت یک لایه نازک بر روی صفحه یا پارچه پهن می کردند و با فشار آب اضافه آن را خارج می کردند. با استفاده از این روش در اواخر قرون وسطی کاغذ گیاهی جای کاغذ پوستی را گرفت. در کتاب عبدالحسین آذرنگ به این نکته اشاره شده است که : ” یک کیمیاگر چینی به نام پیشنگ در حدود سال ۱۰۴۰ میلادی با استفاده از گل و یک چسب مخصوص ترکیبی را درست کرد و به وسیله آن حروف را ساخت و این حروف را در کوره پخت تا محکم شود.

پیشنگ با در کنار هم قرار دادن حروف و محکم کردن آنها با وسیله ای فلزی، مخلوطی از خاکستر، موم و رزین را روی آن می مالید و صفحه ای که حروف روی آن قرار داشتند با ملایمت حرارت می داد. پس از اینکه نقش حروف بر روی صفحه منتقل می شد، قطعات حروف را با حرارت از هم جدا می کرد. بعدا، این کار پیشنگ را حروف چینی نامیدند”.

اختراع چاپ یا دستگاه فلزی

 

با گذر از قرن دوازدهم غرب برای چاپ از قالب های چوبی استفاده می کرد که حکاکی شده بود. در قرن پانزدهم میلادی دستگاهی فلزی اختراع شد که می توانست به صورت متحرک نسخه های مختلف از یک کتاب را با سرعت بالا چاپ کند.

البته نرح تحول از قرن ۱۲ تا ۱۵ میلادی کند بود اما در سال های ۱۴۴۵ تا ۱۴۵۰ میلادی به بیشترین حد خود رسید و شتاب گرفت.

یوهانس گوتنبرگ از اهالی مانتیس نقش تاثیر گذاری در صنعت چاپ بازی کرد. وی در سال ۱۴۴۵ چاپ یک انجیل را که بعد ها به انجیل گوتنبرگ شهرت یافت کامل کرد. این اولین کتاب تکثیر شده به وسیله چاپ متحرک بود. چاپخانه های زیادی در سال ۱۴۶۰  در سرتاسر روم راه اندازی شد و پس از ده سال به کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و اروپای شرقی رسیدند. ونیز، از جمله شهر هایی بود که به مرکز چاپ معروف شد و تا سال ۱۵۰۰ میلادی تقریبا دو میلیون نسخه کتاب در این شهر چاپ شد. تعداد چاپخانه های ونیز به صد عدد رسید.

بیست سال بعد از اولین تلاش های گوتنبرگ برای چاپ، صنعت چاپ در شهر های ونیز، پاریس،لیونو فلورانس به صورت محدود رواج یافت . اما به دلیل هزینه های بالای دستگاه چاپ فقط برای ثروتمندان قابل استفاده بود و مدت ها مورد استقبال عموم مردم قرار نگرفت. بعد از ۳۰۰ سال در سال ۱۹۷۶ میلادی ، یک نمایشنامه نویس آلمانی به نام لوئیس زنه فلدر چاپ سنگی یا لیتوگرافی را اختراع کرد. روش کار به این صورت بود که متن بر روی سنگ حکاکی میشد و میتوانست تا ۷۵۰ صفحه را چاپ کند.

تاریخچه صنعت چاپ در ایران

در ایران برخی عصر ایلخانیان را شروع صنعت چاپ میدانند ولی برخی دیگر معتقدند یهودیان فارسی زبان قبل از همه به فکر چاپ افتاده اند. سه کتاب در هلند به خط و زبان فارسی در سال ۱۹۶۳ میلادی چاپ شد و برای تبلیغ مسیحیت بود. بر اساس مستندات و مدارک موجود اولین چاپ کتاب در ایران به وسیله کشیشی به نام زبور داوود ، به زبان ارمنی و در محله جلفای اصفهان چاپ شده که دارای ۵۷۲ صفحه بوده است.

چاپ روزنامه و کتاب در ایران

تحول در حوزه چاپ و روزنامه و کتاب در دوره قاجار و در زمان ولایتعهدی عباس میرزا همزمان با جنگ های ایران و روسیه آغاز شد. در سال ۱۳۲۳ قمری با حمایت عباس میرزا در شهر تبریز توسط آقا زین العابدین تبریزی چاپخانه ای تاسیس شد. اولین کتاب فارسی با عنوان  فتح نامه اثر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی درباره جنگ های میان ایران و روسیه ، چاپ و منتشر شد.

پس از ۷ سال از تاسیس اولین چاپخانه در تبریز میرزا زین العابدین به دستور فتحعلی شاه به تهران رفت تا در آن شهر نیز چاپخانه تاسیس کند.

بنا به دلایلی بعد از چاپ سنگی، چاپ سربی رواج یافت. در سال ۱۳۴۰ هجری قمری جعفر خان تبریزی یک دستگاه چاپ سنگی را به تبریز آورد. در سال ۱۲۴۸ اولین کتاب با چاپ سنگی که یک قرآن بود چاپ شد. سپس در شهر های دیگر نیز استفاده از چاپ سنگی رواج یافت.

۸ سال قبل از ورود چاپ سنگی از چاپ سربی استفاده میشد اما، با ورود چاپ سنگی به دلیل هزینه های زیاد دیگر از آن استفاده نشد. در زمان ناصر الدین شاه که بعد از نیم قرن دوباره چاپ سربی مورد استفاده قرار گرفت.

چاپخانه دولتی برای کتاب و روزنامه

 

نیاز به نشر کتب درسی در زمان تاسیس مدرسه دارالفنون باعث شد کارگاه اختصاصی برای چاپ کتب در مدرسه دار الفنون تاسیس شود. چاپحانه مذکور از سال ۱۲۶۸ تا ۱۳۰۰ دایر بود و بالغ بر ۴۰ عنوان کتاب به چاپ رساند. در زمان ناصر الدین شاه یک چاپخانه دولتی برای چاپ روزنامه و کتاب تاسیس شد.

نهضت مشروطه در ایران منجر به افزایش مطالعات مردم در زمینه اجتماعی و سیاسی شد. نهضت مشروطه باعث افزایش عنوان روزنامه ها و تیراژ آنها شد و صنعت چاپ در ایران بسیار گسترش یافت.

برای مشاهده تعرفه چاپ لیبل و مشاوره، طراحی و چاپ لیبل و ثبت سفارش لیبل با تیراژ بالا  با تهران لیبل همراه باشید.